اسپیرومتری (Spirometry) یک تست غیرتهاجمی است که حجم و جریان هوای ریه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند و در طب کار به‌عنوان ابزاری کلیدی برای غربالگری و پایش بیماری‌های ریوی شغلی مانند آسم شغلی، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، و فیبروز ریوی استفاده می‌شود. با توجه به مواجهه کارگران با گرد و غبار، مواد شیمیایی، و بخارات در محیط‌های کاری، این روش در پیشگیری و مدیریت مشکلات تنفسی نقش حیاتی دارد.
چرا اسپیرومتری در طب کار مهم است؟
- تشخیص زودهنگام: شناسایی کاهش عملکرد ریه قبل از ظهور علائم بالینی (مثل تنگی نفس).
- پیشگیری از عوارض: بیماری‌های ریوی کنترل‌نشده می‌توانند به ناتوانی دائمی یا مرگ منجر شوند.
- ایمنی و بهره‌وری: کارگران با سلامت ریوی مناسب، ریسک کمتری برای حوادث و غیبت دارند.
- الزامات قانونی: استانداردهایی مثل OSHA و NIOSH، انجام اسپیرومتری را در مشاغل پرخطر توصیه می‌کنند.
کاربردهای اسپیرومتری در طب کار:
1. غربالگری بدو استخدام:
- ارزیابی پایه سلامت ریوی داوطلبان برای مشاغلی مثل معدن، نجاری، یا صنایع شیمیایی.
- شناسایی مشکلات موجود قبل از قرار گرفتن در معرض عوامل خطرزا.
2. پایش دوره‌ای:
- انجام تست سالانه برای کارگران در معرض گرد و غبار (مثل سیلیس) یا بخارات (مثل رنگ‌ها).
- ردیابی تغییرات در عملکرد ریه با گذشت زمان.
3. ارزیابی پس از مواجهه:
- بررسی اثرات تنفسی پس از حوادث شغلی (مثل نشت گاز).
عوامل خطرزای ریوی در محیط کار:
- گرد و غبار معدنی (سیلیس، آزبست).
- بخارات شیمیایی (آلکیل‌ها، ایزوسیانات‌ها).
- دود ناشی از جوشکاری یا احتراق.
روش‌های استفاده و راهکارها:
1. اجرای اسپیرومتری:
- اندازه‌گیری پارامترهایی مثل حجم اجباری بازدمی در ثانیه اول (FEV1) و ظرفیت حیاتی اجباری (FVC).
- مقایسه نتایج با مقادیر پیش‌بینی‌شده بر اساس سن، جنس، و قد.
2. آموزش و پیشگیری:
- آموزش کارگران درباره استفاده صحیح از ماسک‌های فیلتردار (مثل N95).
- توصیه به اجتناب از سیگار که ریسک بیماری‌های ریوی را تشدید می‌کند.
3. کنترل محیط کار:
- نصب سیستم‌های تهویه و فیلتراسیون برای کاهش آلاینده‌ها.
- محدود کردن زمان مواجهه با عوامل خطرزا.
4. پیگیری و درمان:
- ارجاع به متخصص ریه در صورت کاهش 10-15% در FEV1 یا FVC.
- تجویز برونکودیلاتورها یا فیزیوتراپی تنفسی در صورت نیاز.
مثال‌های کاربردی:
- معادن: کارگرانی که با گرد سیلیس کار می‌کنند، با اسپیرومتری سالانه از سیلیکوزیس غربالگری می‌شوند.
- صنایع رنگ‌سازی: کارگران در معرض بخارات ایزوسیانات، با پایش منظم، از آسم شغلی محافظت می‌شوند.
- ساخت‌وساز: نصاب‌هایی که با آزبست کار می‌کنند، با تست‌های دوره‌ای، ریسک آزبستوزیس را کاهش می‌دهند.
محدودیت‌ها و ملاحظات:
- نیاز به تکنسین آموزش‌دیده برای انجام صحیح تست.
- محدودیت در تشخیص برخی بیماری‌ها (مثل فیبروز موضعی) که نیاز به تصویربرداری (CT) دارد.
- همکاری کارگران برای تلاش حداکثری در تنفس.
تأثیرات مثبت:
- کاهش 20-30% موارد تشخیص دیرهنگام بیماری‌های ریوی با اسپیرومتری منظم (طبق داده‌های WHO).
- بهبود 15% در کیفیت زندگی کارگران با مدیریت به‌موقع مشکلات تنفسی.
منابع علمی و راهنما:
- *American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine*.
- راهنمای اسپیرومتری NIOSH.
- استانداردهای ATS/ERS برای تست‌های تنفسی.